Sergey Prokofiev / Сяргей Прокофьев (частка V)

Сяргей Прокофьев быў пышным піяністам, услаўленым выканаўцам сваёй музыкі. Але і іншыя піяністы, такія, як Софроницкий, Нейгауз, Гилельс, Юдина, Рыхтэр, а за імі і маладзейшыя ўвялі ў свой рэпертуар прокофьевские сонаты, выяўляючы ў гэтым найбагатым міры выяў, ідэй, душэўных станаў усе новыя і новыя глыбіні.

У сонатах Прокофьева лягчэй усталяваць заканамернасці ўтрымання і размясціць іх у паслядоўны шэраг, чым у яго сімфоніях, у значнай сваёй частцы звязаныя з тэатральнай музыкай або з тэматычным матэрыялам, предназначавшимся для іншых жанраў і формаў. Другая сімфонія насіла, у вядомай меры, эксперыментальны характар і была напісаная, па выразе кампазітара, для "заваяванні Парыжу" або замацаванні "заваяванні". Матэрыялам для Трэцяй сімфоніі паслужыла, як паказвалася музыка оперы "Агністы анёл", у Чацвёртай, гэтак жа, як "Сімфонія псаломаў" Стравінскага, замоўленай да 50-годдзю Бостанскага аркестра, увесь тематизм непасрэдна звязаны з балетам "Блудны сын". І толькі апошнія тры сімфоніі - Пятая, Шостая і Сёмая - напісаныя, падобна Класічнай, як творы з загадзя прадуманай канцэпцыяй. Аб Пятай сімфоніі (1944) аўтар пісаў: "Я задумаў яе як сімфонію велічы чалавечага духу". У ёй сапраўды ёсць велічнасць і воля, шырата і яркасць "барадзінскага" эпічнага сказывания аб герою, рысы, якія радняць сімфонію з найболей манументальнымі тварэннямі Прокофьева, музыкай да "Аляксандру Неўскаму", "Яну Грознаму", операй "Вайна і мір".

Напісаная ў канцы 40-х гадоў Шостая сімфонія, па думцы аўтара, павінна асацыявацца з нядаўнім мінулым, з водгукамі вайскоўцаў гадоў. Яе згушчаная, змрочная атмасфера прымушае ўспомніць аб Другой сімфоніі, перанасычанай экспрэсіянісцкімі складанасцямі. Дасканалым кантрастам, антыподам гэтых сімфоній выступае прамяністая і юная па духу Сёмая, складзеная ў 1952 году, адно з апошніх твораў Сяргея Сяргеевіча. Усё ў ёй проста, мудра і светла. Лірычная ўсхваляванасць I часткі, абаяльны вальс школьнага балю - II, роздум - III і сонечны, юнацкі, звенящий, як пляж у Артэку, фінал. Пасля Гайдна не шмат напісана такіх па-цудоўнаму жыццярадасных сімфоній ва ўсёй гісторыі гэтага жанру.

Прокофьев кахаў дзяцей і ахвотна звяртаўся да музыкі для юных слухачоў. У вясёлай "Балбатусе" на вершы Агніі Барта (1939), аб "Пеці і ваўку" - займальнай гісторыі аб бясстрашным піянеру (1936), у захапляльнай зразумелай нават самым маленькім, сюіце "Зімовае вогнішча" (1949), усюды, дзе Прокофьев звяртаецца да дзяцей, чуецца, адчуваецца каханне да новага парасніка - будучыні Землі.

Вялікі музыка, Прокофьев быў і вялікім працаўніком, аддалым складанню музыкі пяцьдзесят гадоў з пражытых шасцідзесяці двух. Яго велізарны талент пасля бурнага красавання ў маладыя гады, падвергнуўся цяжкім выпрабаванням на чужой глебе. Пасля пятнаццацігадовай адсутнасці, вярнуўшыся на радзіму, Прокофьев выпрабоўваў неадольнае запатрабаванне зразумець, што адбылося за гэтыя гады ў нашай краіне. Разумны, уважліва "вчитывающийся" у кнігу жыцця, ён спасціг веліч рэвалюцыйных пераўтварэнняў, якія ахапілі ўсе бакі дзейнасці савецкага грамадства і савецкага чалавека. У 1937 году, да дваццацігоддзя Кастрычніка, ён стварыў Кантату, узяўшы для яе тэксты з "Камуністычнага маніфеста", "Тэз аб Феербаху", з кнігі Ў. І. Леніна "Што рабіць?", з Канстытуцыі Савецкага Звяза. Паўстала незвычайны твор велізарнай мастацкай і публіцыстычнай сілы.

А у канцы 1950 гады прагучала ўрачыстая і строгая оратория "На варце міру" на вершы З. Маршака. "Я жадаў выказаць у гэтай рэчы свае думкі аб міры і вайне, упэўненасць, што войны не будзе, што народы зямлі абароняць мір, выратуюць цывілізацыю, дзяцей, наша будучыня", - пісаў аўтар.

Аб Прокофьеве можна сказаць: вялікі музыка знайшоў сваё месца і сярод вялікіх пераўтваральнікаў жыцця.

Мае рацыю быў Ілля Эренбург, калі пісаў: "Гэта быў вялікі чалавек, і нашчадкі не змогуць зразумець цяжкага і хвалебнага часу, якое мы яшчэ мае права назваць нашым, не ўслухоўваючыся ў творы Сяргея Прокофьева і не задумляючыся над ім незвычайным лёсам".

< вяртаемся